Cari açık
- Haziran başından bu yana ABD doları kurundaki 7 TL yükseliş ithalatın düşmesini, ihracatın yükselmesini teşvik edecektir. Ancak, kurdaki yükselişin 6 TL’sinin bir aya sıkışması, kurdan enflasyona geçişi güçlendirerek, cari açık üzerindeki etkinin kısa sürmesine yol açacaktır.
- Dolar kuru, yükselişin ardından tekrar sabitlenmiştir. Dolar kuru sabitken, kur artışının yurtiçi fiyatlara geçmesiyle, TL tekrar değerlenecek ve cari açıkta ilk duruma geri dönülecektir.
- Sıkı maliye ve para politikası, cari açığın daralmasına hizmet edecektir.
Sıkılaşma etkileri hissedildikten sonra döviz kurlarında yükseliş gerçekleşseydi, kurdan enflasyona geçişler çok daha zayıf olurdu.
Rezervler
- TCMB rezervleri Haziran başından bu yana 15 milyar ABD doları artmıştır. Rezerv artışının kaynağını yurtdışından fon çıkışları değil, yerleşik bankalar oluşturmaktadır. Ülke rezervlerinin finans sistemi içerisinde yer değiştirmesi, cari açık finansmanı açısından bir fark oluşturmaz.
- Faiz artırımlarının sınırlı kalacağının anlaşılması, güçlü yabancı girişi beklentilerini zayıflatmıştır. Dış finansman zayıf iken, cari açığı daraltıcı talep yönlü önlemlere ihtiyaç duyulacaktır.
- Ülke rezervleri, yurtdışından borçlanma ile artar. Bu amaçla, bankaların ve firmaların yurtdışından borçlanmalarını teşvik eden uygulamalara gidilebilir
- Swap yabancıların TL riski almadan TL araçlara yatırım yapmasını ve karşılığında dövizini ülkemize ödünç vermesini sağlayan bir uygulamadır. Döviz almama taahhüdü veren yabancılara swap imkanlarının genişletilmesi, yurda sermaye girişlerini güçlendirecektir.
- Bankacılık sisteminden yastık altına kayan döviz ve altınlar, kullanılabilir ülke rezervlerinin erimesine yol açmaktadır. Bankaların döviz kurlarını ve altın fiyatlarını daha cazip hale getiren düzenlemeler, yerleşiklerin döviz ve altınlarının bankacılık sistemine tekrar kazandırılmasına hizmet eder. Bu kapsamda;
- Fiziki döviz ve altın alım satımına vergi getirilebilir.
Döviz alış satış kur makasını dar tutan bankalara ilave imkanlar tanınır.
İç döviz talebi
- Ticari kredi büyümesi sıfıra yaklaşmıştır. Kredi arzının artmaması, TL arzı artışı kaynaklı döviz talebini ortadan kaldırır.
Düşük riskli, makul getirili TL yatırım araçlarının çok sınırlı olması, döviz ve altın talebini canlı tutmaktadır
İç döviz arzı
- 05.2023 haftasında 125 milyar ABD doları ile zirveyi gören KKM bakiyesi bu tarihten itibaren düşüş eğilimine girmiştir. 27.06.2023 haftasında 106 milyar ABD doları seviyesindeki KKM bakiyesi tekrar yükselişe geçerek 14.07.2023 haftasında 114 milyar ABD dolarını görmüştür.
- KKM döviz talebini karşılamakta yalnız kalmaktadır. KKM bakiyesinin zirve yaptığı 2023 Mayıs sonunda, bankalar KKM’ye çok yüksek ilave primler ödemiştir. Benzer durumların tekrar yaşanmaması için, KKM dışında yurtiçinde döviz talebini karşılayan araçlara ihtiyaç duyulmaktadır.
- Hazinenin ihraç edeceği eurobondların bankalarca satın alınması sağlanarak döviz mevduat arzı artırılabilir.
- Bankalar edindikleri döviz varlığı karşılığında döviz mevduatı tanımlar. Kamunun ihraç ettiği eurbondlar ve özel kesimin döviz kredileri bankaların döviz varlıklarıdır. Eurobondlar menkul kıymet tesisi kapsamına alınır. Bankalar, satın aldıkları eurobondlar karşılığı yeni döviz mevduatı tanımlar.
- Döviz kredileri döviz mevduatının yurtiçindeki bir diğer kaynağıdır. Firmaların döviz kredisi çekmeleri teşvik edilerek, döviz arzı artırılabilir. Hazine, döviz kurlarındaki aşırı yükselişlere karşı döviz kredilerini prim karşılığı sigortalar.
- Döviz kredisi sigortası ile kur riski yönetilebilir hale geldiğinde, firmalar tekrar döviz kredilerine yönelecektir. Bankalar döviz kredilerindeki artış kadar yeni döviz mevduatı ihraç eder.
- Döviz kredisi sigortasının devreye girmesiyle, döviz geliri olmayan firmaların da döviz kredisi kullanmalarına izin verilir.
İçeride arz edilen döviz mevduatı karşılığı yurtdışından temin edilecek döviz likiditeyi azaltmak için vadesiz döviz mevduatından dövize endeksli vadesiz TL mevduat hesaplarına geçişler teşvik edilir. Endeksli hesaplarda döviz alış ve satış kurları eşit olur.
Yurtiçi talep
- Para politikası sıkı seyretmektedir. Kredi büyümesi sıfıra kadar inmiştir.
- KDV artışları reel talebi baskılasa da enflasyonu yükseltecektir.
- Kurumlar vergisinin yüzde 20’den 25’e çıkması, fiyatlarda artışa yol açmadan, talebi düşürecektir.
- Mevcut para ve maliyet politikası duruşunun devamı halinde, 2023 yılı üçüncü ve dördüncü çeyreklerinde resesyon ihtimali güçlenmektedir.
Resesyon, cari açık kaynaklı döviz baskısını ve enflasyon baskısını hafifletecektir. Bununla birlikte, yatırımlarda görülecek ciddi düşüşler, potansiyel büyümeyi düşürecektir.