Bitcoin teknolojisi, güvenli şifreleme ile birleştirilmiş blok zinciri olarak bilinen paylaşılan bir defter veri teknolojisi kullanan merkezi olmayan, dağıtılmış ağlar aracılığıyla çevrimiçi olarak var olan kripto para birimleri, dijital para ve ödeme sistemleri olarak bilinenlerin ilki ve en popüler olanıdır. Bitcoin, 2008-2009 arasında ortaya çıkan açık kaynaklı yazılım tabanlı bir çevrimiçi ödeme sistemidir. Ödemeler, BTC veya XBT olarak sembolik olarak temsil edilen, Bitcoin olarak da adlandırılan kendi hesap birimini kullanarak, blok zinciri olarak bilinen paylaşılan bir halka açık deftere kaydedilmektedir (Hayes, 2017: 1309; Van Alstyne, 2014: 30).
Akins vd. (2014: 25)’e göre, Bitcoin, yasal bir hükümet veya değerli bir metal tarafından herhangi bir şekilde desteklenmeyen sanal bir para birimidir. Daha spesifik olarak, eşler arası, sanal bir bireyler ağı içinde var olan ve onlarla çalışan bir şifreleme para birimidir. Kısacası, bir Bitcoin, Bitcoin’in işlem geçmişinin doğrulanmasını sağlayan veya bunun sonucu olarak değer verilen bir sanal ağın üyeleri arasındaki işlemlerin bir zinciridir. Bu nedenle, Bitcoin değeri, sanal topluluğun üyelerinin talep edilebilir değerine veya görülebilir değere sahip diğer kalemler karşılığında para birimini kabul etme istekliliğine dayanmaktadır. 24 Bir başka tanımda, Bitcoin, doğrudan çevrimiçi ödemelerin bir finans kurumu olmadan doğrudan bir başkasına gönderilmesine olanak sağlayan, eşler arası bilgisayarlardan gelen elektronik nakit transferinin basit bir sürümü olarak tanımlanmaktadır.
Bitcoin madenci, blok zincir ve cüzdan olarak üç ana bölümden meydana gelmektedir. 17 Şubat 2018 itibariyle Bitcoin üretimi 21 milyon birim ile kısıtlanmıştır ve 2018 yılında 16.870.738 adet Bitcoin dolaşımdadır ve 1 BTC = 10.750 USD değerine sahiptir. Bitcoin’e alternatif olarak üretilen, diğer kripto paralara Alt coin denmektedir ve piyasada 1541 adet Alt coin vardır (Metin ve Yakut 2018: 68). Bitcoin sanal para biriminin popülerliği artıkça, işlem gördüğü borsalarda değerinde artışlar görülmektedir. Bununla birlikte reeldeki para birimleri karşısında da değerinde artışlar söz konusudur. Aşağıda verilen Şekil 4’de 2015 yılından günümüze kadar Bitcoin’in Amerikan dolar paritesi verilmektedir. Şekil 4: 2015 Yılından Günümüze Kadar Bitcoin (BTC)/Amerikan Dolar Paritesi Kaynak: Coindesk (2019).
25 Şekil 4’de görüldüğü üzere, BTC/USD paritesi, 04.03.2015 tarihinden 04.03.2019 tarihine kadar olan değerleri yansıtmaktadır. Bitcoin kendi borsalarında işlem gördüğü ve para birimi değeri belirlendiği için BTC/USD paritesi 100$ ‘ın altında kalmıştır ve 2015-2017 tarihleri arasında BTC/USD paritesinde önemli bir dalgalanma gözlenmemektedir. Ancak bu tarihten sonra 2018 yılının ortalarına kadar yükselişe geçmiştir ve 2018 yılının yarısında en üst düzeye ulaşmıştır. Bugün Bitcoin döviz kuru, 2009 yılında 10.000 BTC’ye sipariş edilen pizzanın neden Bitcoin kullanan gerçek dünya ile ilk alışveriş yapan tarihteki en pahalı pizza olduğunu açıklıyor. 2.5.1.
Bitcoin Yapısı
Bitcoin, tüm sanal para birimleri gibi tamamen elektronik veya dijital bir para birimidir. Para birimini aktarmak, satıcı ile Bitcoin alıcısı arasındaki dosya bilgilerinin elektronik olarak aktarılmasını içermektedir. Bitcoin elde etmek ve sahip olmak için, bir kullanıcının Bitcoin yönetim yazılımı indirmesi gerekmektedir. Bu yazılım, bilgisayarınızı “düğümler” olarak adlandırılan, Bitcoin sistemindeki eşler arası bağlı bilgisayar ağına bağlamaktadır. Her program, “blok zinciri” olarak bilinen, doğrulanmış her Bitcoin işleminin geçmişini kapsamaktadır. Zincir, “genesis bloğu” olarak bilinen tek bir orijinal blok zincirinden kaynaklanmaktadır. Blockchain’e sahip olmak, kullanıcının Bitcoin sisteminde kritik bir adım olan gelecekteki işlemlerin geçerliliğini doğrulamasına olanak vermektedir (Akins vd. 2014: 34).
Kripto para olarak da adlandırılan sanal para birimi, bazı karmaşık matematiksel kodları analiz ederek ağ kullanıcıları tarafından dağıtılmış ağlarda oluşturulabilmektedir. Aynı zamanda, Bitcoin özelinde, sanal para üretme algoritması tarafından üretilebilecek maksimum miktar önceden belirlenmektedir. Bitcoin üretimi 21 milyonla sınırlıdır. Belirli bir algoritma ile üretilebilecekleri için düzenlemeye tabi değillerdir, yani istenildiği zaman istenilen miktarda üretilemezler. Diğer bir nokta ise, sanal para kullanmayı kabul eden topluluk tarafından atfedilen değerin bir sonucu olarak paranın temel işlevlerini yerine getirme yeteneğidir. Esasında, bu özellik açısından, para olarak kullanılan herhangi bir araç arasında bir fark yoktur. Bugüne kadar para olarak kullanılmış olan hem kıymetli metaller hem de fiat para, insanların 26 bu araçları mal ve hizmet karşılığında kullanmaya istekli olmalarının bir sonucu olarak paranın klasik işlevlerini yerine getirebilmektedir. Bu kapsamda Bitcoin’in temel unsurları aşağıda özetlenmektedir (Dulupçu vd. 2017: 2243-2247).
- Ağ Yapısı: Peer-to-Peer, (Uçtan Uca, P2P): Bitcoin ağı, eşler arası (uçtan uca, P2P) ile başa çıkmak için tasarlanmıştır. Sunucu yapılar ağ yapılarında yoğunluklu kullanılmaktadır. Bu yapının kullanışlılığı, ağın tüm yapısı hakkında bilgi sağlamasıdır. Bununla birlikte, bu yapının dezavantajı, ağdaki tüm trafiğin bir noktada birikebileceği ve olası bir sorunun tüm ağa zarar verebileceğidir. Uçtan uca ağ yapıları, sunucu/müşteri merkezli ağ yapılarına alternatif olarak geliştirilmiştir. Bilgisayarları bu ağ yapılarında bir sunucuya bağlamak yerine, her bilgisayar, sunucu gibi bir aracıya ihtiyaç duymadan tüm bilgisayarlara adresle bağlanabilmektedir. Bu, gizlilik sağlamaktadır ve ağdaki kullanıcıları izlemeyi neredeyse imkansız hale getirmektedir.
Bitcoin uçtan uca ağ sistemi üzerinden çok kısa sürede aktarılabilmektedir. Bu ağ üzerinden transfer işlemlerini gerçekleştirmek için bankalar veya finansal kuruluşlar gibi aracı kurumlara ihtiyaç yoktur. Bitcoin ağına dahil olan kullanıcıların dijital olarak oluşturulan kendi kimlikleri vardır. Bu sonsuz sayıda dijital kimliktir. Bu şekilde, kullanıcıların gizliliği sağlanabilmektedir. Bitcoin aktarmak isteyen kullanıcılar, her işlem için farklı bir dijital kimlik kullanabilmektedir. Bu şekilde, kullanıcının orijinal kimliğini ortaya çıkarmak için kullanılan kimlikler arasındaki ilişkileri önlemek mümkündür. Nitekim, Bitcoin ağındaki işlemlerde gönderen ile alıcı arasında bir sözleşme tanımlanmamıştır. Gönderenin ve alıcının tanıtıcısı şifreli kalır. Bitcoin çevrimiçi para göndermek için güvenilir bir form sunmaktadır. Ayrıca, Bitcoin ağının uçtan uca tasarımı, güven merkezi tarafından açıklanmaktadır. İnternet ticareti, güvenilirliği yüksek bir üçüncü taraf olarak hizmet veren finansal kurumlara dayanmaktadır. Mevcut sistem çoğu operasyon için yeterince iyi çalışsa da, kendine özgü güveninde de zayıflıklar söz konusudur.
Blockchain (Blok Zinciri): Bitcoin teknik anlamda güven problemini tamamen sanal ortamda üretilen ve işletilen bir sistem olarak Blokchain (Blok Zincir) yöntemiyle çözmektedir. Blok Zincir yöntemi, Bitcoin ağı içinde yapılan tüm transferler hakkındaki tüm bilgileri içeren ve ağdaki tüm kullanıcıların tüm bilgilere erişebilmelerini sağlayan bir sistemdir. Sistem, ağa katılan kullanıcılar tarafından onaylanan her işlemin sıralı dizilimine dayanmaktadır. Bu şekilde, Blok Zincirinde yer alan tüm işlemler tek bir dosyada saklanır ve isteyen herkes tarafından erişilebilmektedir. Blok Zincirinin basitleştirilmiş şekli aşağıdaki Şekil 5’de gösterilmektedir.
Şekil 5: Blok Zincirinin Yapısı • Madencilik: Bitcoin madenciliği biraz karmaşık bir süreçtir. İlk olarak, işlem gücü mümkün olduğu kadar yüksek bir işlemcidir ve hızlı bir internet bağlantısı gereklidir.
Gerçek zamanlı olarak en son Bitcoin işlemlerini listeleyen birçok çevrimiçi ağ vardır. Bir sonraki adım, sistemde bir Bitcoin istemcisi ile oturum açmak ve karma olarak adlandırılan veri bloklarını değerlendirerek bu işlemleri doğrulamaktır. Çalışılan bilgi kodlandığından (kodlandığından) madenci tarafından ulaşılan çözümün doğruluğunu kontrol etmek gerekir. Çözüm, ağdaki diğer madenciler tarafından doğrulandığında, transfer onaylanır ve çözüme ilk ulaşan madenci, belirli miktarda Bitcoin ile 28 ödüllendirilir. Çözüm sahibine verilen Bitcoin miktarı 50 Bitcoin ile başlamıştır ve ortalama 4 yıl olan 210.000 blok çözümün yarısıdır. Madencilere verilen ödül meblağı 12,5 BTC.
Dünyanın dört bir yanındaki madenciler ilk önce çözüme ulaşmak için yarışmakta ve bir işlemi onaylamak ortalama 10 dakika sürmektedir. İşlemi onaylamak için çözülecek matematik problemini (kripto) otomatik olarak ayarlamak üzere tasarlanmıştır. Sorunun süresi 10 dakikadan azsa, sorun otomatik olarak daha zor hale gelmektedir ve bu durumda sorun daha kolay hale gelmektedir.
- Bitcoin Ekosistemi: Bitcoin ayrıca popülaritesindeki ve dolayısıyla yatırımındaki artışa paralel olarak ekonomik bir faaliyet alanı yaratmıştır. Bu bölüm tez çalışmasının 3.2 bölümde ayrıntılı incelenmektedir. Dolayısıyla, en iyi bilinen şifreleme para birimi olan Bitcoin, bir ana akım para birimi olarak uzun vadeli başarının habercisi konumundadır. 5 yıllık varlığı boyunca, kısmen diğer para birimleri için hızla artan ve çok değişken döviz kurlarından dolayı, Bitcoin sanal para birimine ilgi artarak devam etmektedir. Bitcoin’in merkezi olmayan bir yapı yerine, kullanıcılarının katkısına dayanan merkezi olmayan yapısı, ekonomisinin dinamiklerini, piyasa aktörleri arasındaki etkileşimlerden oluşan sosyal faktörler tarafından güçlü bir şekilde etkileyebileceğini ima etmektedir.
Bitcoin blok zinciri, Bitcoin para birimi tarihindeki tüm halka açık işlemlerin tam kaydını içeren halka açık bir defterdir. Bir Bitcoin yazılımı istemcisi çalıştıran Bitcoin ağının her düğümü blok zincirinin bir kopyasını tutmaktadır. Blok zincirinin yanı sıra, yazılım istemcisinin indirme sayısının da analizi, herhangi bir zamanda gerçek sayıdaki yeni Bitcoin kullanıcısı için iki yaklaşım sağlamaktadır (Garcia, vd. 2014: 2).