Oligopol piyasa, az sayıda firmanın bulunduğu piyasa türüdür. Bu piyasada firma sayısının az olması firmaların birbirlerinden üretim, reklam, fiyat gibi konularda etkilenmesine sebep olur. Bu durum ‘karşılıklı bağımlılık’ olarak adlandırılır. Bu tip piyasalarda monopol piyasada olduğu gibi yüksek giriş engelleri vardır. iyasada üretilen ürün, tam rekabet piyasasında olduğu gibi homojen, monopol piyasada olduğu gibi farklılaştırılmış mal olabilir. Az sayıda firmanın homojen bir malı ürettiği ve sattığı piyasaya ‘Saf Oligopol’ denir. Ham petrol üretimi saf oligopole örnek verilebilir. Aynı şekilde az sayıda firmanın farklılaştırılmış mal ürettiği piyasaya ise ‘Farklılaştırılmış Oligopol’ denir. Bilgisayar, otomobil vb. ürünlerin üretimi ise bu tip piyasaya örnek oluşturur.
Bu piyasalarda bir firmanın fiyat-üretim konusunda aldığı bir karara rakip firmalar çok farklı şekilde tepkiler verebilirler. Örneğin bir televizyon firması ürettiği malın fiyatını düşürürse, diğer rakip firmalar bu karara çeşitli şekillerde karşılık verebilirler. Bunlar;
- Rakip firmalarda ürettikleri televizyon fiyatlarını aynı oranda düşürebilirler.
- Rakip firmalar ürettikleri televizyon fiyatlarını daha yüksek bir oranda düşürebilirler.
- Daha yenilikçi bir ürün geliştirme yoluna gidebilirler.
- Reklam kampanyalarına daha fazla yatırım yapabilirler.
- Ve yahut bu kararlardan bir kaçını uygulayarak karşılık verebilirler.
Rakiplerin bu şekilde birden fazla yol ile tepki vermeleri mümkün olduğundan ve tüm bu tepkileri kapsayan genel bir eksik rekabet teorisi geliştirmek mümkün olmadığından, her bir tepki için farklı bir model geliştirilmiştir. Firmaların fiyat-üretim konusunda birlikte hareket etmelerine ‘anlaşmalı oligopol’, birlikte hareket etmemelerine de ‘anlaşmasız oligopol’ denir.
Anlaşmasız Oligopol Modelleri
- Cournot modeli
- Bertrand modeli
- Edgeworth modeli
- Chamberlin modeli
- Stackelberg modeli
- Sweezy modeli
Anlaşmalı Oligopol Modelleri
- Açık anlaşma: Kartel/ Tröst
- Örtük anlaşma: Fiyat önderliği (Düşük maliyetli fiyat önderliği ve Hakim firma fiyat önderliği).
Eksik rekabet piyasalarının toplumsal refah düzeyine etkisi konusunda iktisatçılar arasında bir fikir birliği yoktur. Bir kısım iktisatçılar bu tip piyasaların iktisadi büyümeyi hızlandırdığını ve toplumsal refah düzeyini arttırdığını ifade ederken buna karşıt görüştekiler piyasa giriş çıkışlarının kapalı olması nedeniyle verimli firmaların ve teknolojilerin piyasadan dışlandığını iddia eder.