Harcama çarpanı: Basit Keynesyen modelde otonom harcama A(0) artınca ( azalınca ), toplam planlanan harcama ve buna bağlı olarak da mal piyasasında dengeyi sağlayan reel GDP artar ( azalır ). Otonom harcamadaki değişmenin denge reel GDP düzeyinde yol açtığı değişme, aşağıdaki denklem otonom harcamadaki değişme itibari ile ifade edilmek üzere gösterilebilir;
Diğer taraftan otonom harcama;
Olduğundan, otonom tüketim C(0), otonom yatırım I(0), hükümet alımları G(0 ), transfer ödemeleri TR(0) ve otonom vergiler T(0) değişince, otonom harcama da değişir. Yani ikinci denklem, otonom harcamayı oluşturan bu unsurlardan her birindeki değişme itibariyle ifade edilebilir. Bu bağlamda basit Keynesyen modelde otonom harcamadaki değişmenin denge reel GDP düzeyi üzerindeki etkisi, üç farklı biçimde ele alınır. Keynesyen modelde her şeyden önce otonom tüketimdeki, otonom yatırımdaki ve hükümet alımlarındaki değişmenin denge reel GDP düzeyi üzerindeki etkisi üzerinde durulur:
Keynesyen modelde otonom tüketim, otonom yatırım, hükümet alımlarındaki değişme sonucu denge reel GDP düzeyinde meydana gelen değişme ile otonom tüketim, otonom yatırım, hükümet alımlarındaki değişme arasındaki orana ‘harcama çarpanı’ veya ‘harcama çoğaltanı’ denir.
Harcama çarpanı, otonom tüketimde, otonom yatırımda, hükümet alımlarında bir liralık bir değişme olduğunda, denge reel GDP düzeyinde kaç liralık bir değişme olacağını belirtir. Örneğin harcama çarpanının K(g)= 2 olması, otonom tüketim, otonom yatırım, hükümet alımları bir lira artınca, denge reel GDP düzeyinin 2 lira arttığı anlamına gelir.
Harcama çarpanı denklemindeki c marjinal tüketim eğilimi ve t marjinal vergi haddi katsayılarının değerleri sıfırdan büyük ve birden küçük olduğundan, çarpanın değeri birden büyüktür. Harcama çarpanının değeri, her şeyden önce c katsayısının değerine bağlıdır. Marjinal tüketim eğilimi ne kadar yüksek ise ( kişiler reel harcanabilir gelirdeki bir liralık artışın ne kadar büyük bir kısmını tüketim amacıyla, ne kadar küçük bir kısmını tasarruf amacıyla kullanırlarsa ), harcama çarpanının değeri o kadar yüksek olur. Örneğin c = 0.5 ve t = 0.10 iken harcama çarpanının değeri 1.8 olmasına karşılık, c = 0.7 iken harcama çarpanının değeri 2.7’dir. Harcama çarpanının değerini belirleyen ikinci unsur, t katsayısının değeridir. t marjinal vergi hadi ne kadar yüksek ise ( reel GDP’deki her bir liralık artışın ne kadar büyük bir kısmı kişilerin eline değil de hükümetin eline geçiyorsa ), harcama çarpanının değeri o kadar küçük olur. Örneğin, c = 0.5 ve t = 0.10 iken çarpanın değeri 1.8 iken t = 0.20 iken çarpanın değeri 1.6’dır.
