Hızlandıran modeli : Sabit yatırım kararlarını incelemek isteyen firmaların yararlanabileceği yaklaşımlardan biri hızlandıran modelidir. Bu model yatırımı faiz haddi ile değil de hasıla – satışlar ile ilişkilendiren bir modeldir. Hızlandıran modelin hareket noktası, firmaların sabit bir sermaye – hasıla oranı ( v ) üzerinden yaptıkları ( sermaye – hasıla oranının teknolojik olarak belirlendiği ) yolundaki varsayımdır;
Y ve K(*) terimleri sırayla hasılayı ve arzulanan sermayeyi temsil eder. Bu denkleme göre, firmalar t yılında Y(t) kadar hasıla üretmek için vY(t) kadar bir sermayeye sahip olmak isterler;
Benzer bir biçimde firmaların t-1 yılında kadar Y(t-1) hasıla üretmiş olmaları, t-1 döneminde vY(t-1) kadar sermayeye sahip olmak istedikleri, sahip oldukları anlamına gelir;
Diğer taraftan net yatırım I(t), sermaye stokunda dönemler arasında ( zaman içinde ) meydana gelen artış demektir. Dolayısıyla da net yatırım yukarıdaki açıklamalar ışığında aşağıdaki gibi yazılabilir;
Hızlandıran modelini yansıtan bu denkleme göre yatırım, hasıla düzeyindeki değişmeye bağlı olarak ( hasıla düzeyine bağlı olarak değil ) değişir. Hasılanın artması net yatırımın pozitif olmasına yol açarken, hasılanın düşmesi ve değişmemesi sırasıyla net yatırımın negatif ve sıfır olmasına yol açar. Örneğin t = 0 döneminde sermaye stokunun ve hasılanın sırasıyla 1200 TL ve 600 TL ve dolayısıyla sermaye – hasıla oranının 2 olduğu bir ekonomide, hasıla izleyen t = 1 ve t = 2 dönemlerinde sırasıyla 610 TL ve 605 TL olursa, net yatırım t = 1 döneminde 2 x 10 = 20 TL artar, t = 2 döneminde ise 2 x -5TL = -10 azalır ( t = 2 döneminde aşınan sermayenin 10 TL kadarı yenilenmez ve dolayısıyla da brüt yatırım sermayenin aşınan kısmından küçük olur).
Hızlandıran modelini bekleyişleri kapsayacak biçimde ifade etmek mümkündür. Bekleyişlerin yatırım üzerindeki etkisini vurgulamayı amaçlayan bu alternatif yaklaşımda, t yılında hasılanın Y(t,e) olacağını bekleyen firmaların, bu hasılayı üretmek için vY(t,e) kadar bir sermayeye sahip olmak istedikleri kabul edilir ve dolayısıyla da hızlandıran modeli aşağıdaki gibi formüle edilir;
Hızlandıran modelini bekleyişler itibariyle ifade eden yukarıdaki denkleme göre, yatırım beklenen hasıla düzeyindeki değişmeye bağlı olarak değişir. Beklenen hasılanın artması net yatırımın pozitif olmasına yol açarken, beklenen hasılanın düşmesi ve değişmemesi sırasıyla net yatırımın negatif ve sıfır olmasına yol açar.
Hızlandıran modeli yatırımı sadece hasıla düzeyi ile ilişkilendirmek suretiyle, hasıla düzeyini olumlu biçimde etkileyen bir politika olan genişletici maliye politikasının, yatırımı engellemek yerine arttıracağı gibi ilginç bir sonuç verir.
Hızlandıran modeli ister gerçekleşen hasıla ister beklenen hasıla üzerinden formüle edilsin, bazı önemli eleştirilere maruz kalmıştır. Bunlardan birincisi, bugünkü değer yaklaşımı üzerine inşa edilen MEC – MEI analizine göre yatırımı etkileyen önemli bir unsur olan faiz haddinin, hızlandıran modelinde tümüyle ihmal edilmiş olması ve dolayısıyla da modelde ulaşılan sonucun teorik açıdan yetersiz olmasıdır. Hızlandıran modeline yöneltilen ikinci eleştiri, modelin sermaye – hasıla oranının sabit olduğu yolundaki varsayımının özellikle kısa dönemde geçersiz olduğu hususudur.
