Anonim şirketlerde azınlık hakları, kanunda belli oranlardaki pay gruplarının kullanmasını mümkün kıldığı haklardır. Bu oranları yalnızca bir pay sahibi elinde bulundurabileceği gibi diğer yandan birden fazla pay sahibi de bir araya gelerek bu hakları kullanabilirler. Bu oran, halka kapalı şirketlerde sermayenin %10’u iken halka açık şirketlerde sermayenin %5’ine tekabül etmektedir. Bu oranlar şirketin esas sözleşmesinde daha düşük bir seviyede tutulabilir fakat yükseltilemez. Bu oranların, payların sermaye içindeki ölçüsünde üst sınır olduğu söylenmelidir. Kanun Koyucu pay gruplarını korumak adına bu oranlara üst sınır getirmiştir. Azınlık Haklarının Türleri şu şekildedir;
Yönetimde Temsil Edilme Hakkı (Türk Ticaret Kanunu madde 360):
Esas sözleşmede kararlaştırılmak suretiyle yönetimde belli oranlarda payı elinde bulunduran grubun / grupların temsil edilmesi sağlanabilir. Bu sayede yönetim kurulu üyelerinin belli kısmı, bu grubun göstereceği aday arasından seçilir. Haklı sebep olmadığı sürece bu kişilerin şirket genel kurulu tarafından üye olarak seçilmesi zorunlu kabul edilmiştir. Fakat bu yolla gelecek yönetim kurulu üyelerinin sayısı, toplam yönetim kurulu üyelerinin yarısını aşamaz.
Genel Kurulu Toplantıya Çağırma Hakkı (TTK m. 411):
Madde 411’de sermayenin onda birini, halka açık şirketlerde ise yirmide birini oluşturan pay sahiplerinin şirketi genel kurula davet edebileceği düzenlenmiştir. Sonraki maddede ise genel kurula gündem maddesi eklenmesi talep edildiğinde bunun reddi halinde mahkemeye gitme hakları düzenlenmiştir.
Finansal Tabloların Müzakeresi Sırasında Toplantının Ertelenmesi (TTK m. 420)
Azlığın istemi ile sermayenin onda birini temsil eden grubun (halka açık şirketlerde %5’inin) finansal tabloların müzakeresi ve buna bağlı konuları bir ay süreyle erteletebilmesine dair azınlık hakkıdır. Erteleme, madde 414 uyarınca pay sahiplerine bildirilir
Özel Denetçi Atanmasını Talep Hakkı (TTK m. 438 – 439):
Pay sahipleri bilgi alma ve inceleme haklarını kullandıktan sonra özel denetçi atanmasını isteyebilirler. Bu istemin genel kurul tarafından reddi halinde sermayenin onda birini oluşturan pay sahipleri (halka açık sermaye şirketlerinde yüzde beş) veya bir milyon lira sermayesi olan pay sahipleri üç ay içinde şirketin yer aldığı asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi atanmasını isteyebilirler.
Pay Senetlerinin Basılmasını Talep Hakkı (TTK m. 486/3):
Onda bir oy oranına sahip pay sahipleri, nama yazılı pay senetlerinin bastırılıp tüm pay sahiplerine dağıtılmasını isteyebilir. Payların hamiline yazılı olması durumunda yönetim kurulu, 3 ay içinde bunların bastırılması kararını alır. Bu dönemde ilmühaber çıkarılır (Senedin basılmasından önce). Bu durumda azlık hakkına sahip olanlar bunların da bastırılmasını talep edebilir.
Haklı Sebeple Fesih Davası Açma Hakkı (TTK m. 531):
Sermayenin %10’u, halka açık şirketlerde %5’i şirketin bulunduğu yerin asliye ticaret mahkemesine başvurarak şirketin feshini talep edebilirler. Burada hakim, şirketin feshi yerine davayı açan pay sahibinin şirketten çıkarılmasına veya uygun gördüğü farklı bir çözüme karar verebilir. Maddedeki “haklı sebep” ifadesi kanunda tanımlanmamıştır. Bu boşluk doktrin ve yargı uygulamaları tarafından doldurulmaktadır.
Kuruluş ve Sermaye Artırımında Yönetim Kurulu’nun Sorumluluğunu İbrayı Engelleme (TTK m. 559):
Yönetim kurulu üyelerinin sorumlulukları, görev sürelerinin bitmesiyle sona ermez. 4 yıl boyunca kuruluş ve sermaye artırımından sorumludurlar. Bunun gerçekleşmesi için ibra edilmeleri gerekir. Esas sermayenin onda birini veya halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden pay sahipleri, 4 yıl geçse de sulh ve ibraya karşı iseler sulh ve ibra genel kurul tarafından onaylanmaz.
Bakanlık Temsilcisinin Atanmasını Talep Hakkı:
Genel Kurul’da bakanlık temsilcisinin atanmasını talep hakkı, Anonim Şi̇rketleri̇n Genel Kurul Toplantılarının Usul Ve Esasları İle Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsi̇lci̇leri̇ Hakkinda Yönetmeli̇k madde 32 gereğince sermayenin yüzde onunu oluşturan pay sahiplerine aittir.
Sermaye Piyasası Kanunu Uyarınca Azınlık Pay Sahiplerine Tanınan Haklar:
Kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırımı kararları yönetim kurulu tarafından alınabilmektedir. Bu, esas sözleşme ile bir tavan miktar belirlenerek yapılır. Kararın ilanından itibaren 30 gün içinde azlık hakkına sahip olanlar şirket merkezinin bulunduğu yerde asliye ticaret mahkemesinde bu karar aleyhine dava açabilirler (Sermaye Piyasası Kanunu m. 18).
Sermaye Piyasası Kurulu’nun belirleyeceği orana sahip pay sahipleri, kendileri açısından azınlıkta kalan pay sahiplerini ortaklıktan çıkarma hakkına sahiptir. Bu kişiler, azınlığın paylarının kendilerine satılmasını Kurul’dan talep edebilirler. Diğer yandan azınlık pay sahipleri için ise kendi paylarını satma hakkı doğar (Sermaye Piyasası Kanunu m. 27).
