Bir ülkede gerçekleşmekte olan büyümenin uzun dönemde büyüme trendinden sapmasına, iktisadi dalgalanmalar denir.
Devri hareketler diye de nitelendirilen iktisadi dalgalanmalar aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
Grafikte koyu renkte gösterilen pozitif eğimli doğru, reel GDP ‘nin her yıl ortalama – uzun dönem büyüme hızına eşit bir hızda büyümesi halinde söz konusu olacak reel GDP trend değerlerini, kısaca reel GDP büyüme trendini gösterir. Yine grafikte yer alan ve aşağı – yukarı sürekli kıvrılan eğri ise, her yılın gerçekleşen reel GDP değerlerini yansıtır.
Grafikteki reel GDP, ( reel GDP trend değerlerinden oluşan ) reel GDP büyüme trendi koyu işaretlenmiş düz çizgi etrafında sürekli dalgalanmaktadır. Bu dalgalanmanın biri daralma, diğeri genişleme olmak üzere iki ana aşaması vardır. İktisadi dalgalanmanın durgunluk diye de nitelendirilen daralma aşamasında, reel GDP ’nin sürekli düşerek trend değerinin altına inmesine karşılık, iktisadi dalgalanmanın genişleme aşamasında reel GDP sürekli artarak trend değerinin üstüne çıkar. İktisadi dalgalanmanın grafikte de gösterildiği üzere dip ve zirve aşamaları vardır. Daralma döneminden genişleme dönemine geçişi yansıtan dönüşe dip, genişleme döneminden daralma dönemine geçişi yansıtan dönüşe ise zirve denir. Ayrıca genişleme döneminin başladığı dönem toparlanma olarak nitelendirilir.
İktisadi dalgalanmanın daralma aşamasında reel GDP ’de meydana gelen sürekli düşüş bazen alışmamış düzeyde olur ve alışılandan daha uzun sürer. Grafikte kırıklı çizgi ile gösterilen bu tip daralmaya çöküntü denir. Benzer şekilde iktisadi dalgalanmanın genişleme aşamasında reel GDP’de meydana gelen sürekli artış bazen alışılmamış düzeyde olur ve bu tip genişlemeye patlama adı verilir.
Grafik iktisadi dalgalanmaların iki temel özelliğini yansıtır. İktisadi dalgalanmaların birinci özelliği, belli bir düzende oluşmamaları sürekli aynı zamanda meydana gelmemeleridir. Ayrıca dip ve zirve noktaları arasındaki süreler de her zaman aynı değildir. Yani iktisadi dalgalanmalar periyodik değildirler.
İktisadi dalgalanmaların ikinci özelliği, oluşan dip ve zirve noktalarının yüksekliklerinin her dönemde birbirlerinden farklı olmasıdır. Bu özellik iktisadi dalgalanmaların muntazam olmamaları olarak nitelendirilir.
Bir ekonomide dip ve zirve ile sonuçlanan genişleme ve daralma hareketlerine tabi olmaması için, her yıl uzun dönem büyüme hızına eşit bir hızda büyümesi gerekir.
