Yeni ekonomi politikasının yaklaşık 10 aylık bir kritiğini oluşturduk. Daha önce tavsiye ettiğimiz mekanikler ve bunlara ilişkin öngörümlemeleri aşağıda okuyabilirsiniz.
| Daha Önce Tavsiye Edilen Yol Haritası | Gerçekleşen |
| 2023 son iki çeyreğinde büyüme %2’ye çekilerek talep zayıflatılır. | Talep canlı seyretmiştir. 2023 yılı 3. çeyrek büyümesi: %5,5. 4. çeyrek büyümesi: %4. |
| 2023 3. çeyrekte talep zayıflatıldıktan sonra, 4. çeyrekte kur artışı enflasyon artışının üzerine çıkarılır. Talep zayıfken, enflasyon kur artışını yakalayamaz. | Kur, 2023 Haziran ve Temmuz aylarında %30 artmıştır. Artışın yarısı Haziran ayında 2 günde gerçekleşmiştir. Talep güçlü iken, ani kur artışları tamamıyla enflasyona geçmiştir. |
| Kur artışının altında kalan enflasyonla, TL değer kaybeder, ithalat pahalanır, ihracat karlı hale gelir. Cari dengeye yaklaşılır. | Talep canlıyken, enflasyon kur artışını yakalamış, TL’deki değer kaybı kalıcı olmamıştır. Enflasyona geçen kurdaki artış cari dengeye katkı sunmaz. |
| Cari dengeye yaklaşıldıkça, döviz kurları üzerindeki yukarı yönlü baskı ortadan kalkar. Döviz kurları yatay seyre girer. | İthalat fiyatlarındaki düşüş ile daralarak da olsa devam eden cari açık, döviz kurlarını yukarı baskılamaya devam etmektedir. |
| Fiyatları dövize endeksleme davranışı lehe döner. Kur istikrarı, fiyat istikrarını getirir. | Kur enflasyon sarmalına girilmiştir. Yüksek enflasyon ve cari açık, kur artışlarını zorunlu kılar. |
| TL’deki değer kaybı durunca, yabancı girişleri başlar. | TL’deki değer kaybı cari açık ve yüksek enflasyon nedeniyle devam ettiği için, yabancı TL riski almaz. |
| Yabancı sermaye girişleriyle birlikte TL değer kazanır. TL’deki değerlenme enflasyondaki düşüşü hızlandırır. | Cari açık yabancı sermaye ile finanse edilemediği için rezerv kaybı devam eder. Krizle veya krizsiz, yol haritasının 1. adımına dönülmesi gerekir. |
| Programa, geniş halk kitlelerinin desteği, gelir dağılımını düzeltici maliye ve para politikası ile sağlanır.
· Kurumlar vergisi artırılır. · Yatırım dışı ticari kredi kısılır. · Menkul kıymet tesisi ile DİBS faizleri düşük tutularak bütçe üzerindeki faiz yükü hafifletilir. |
Geniş halk kitlelerinin talebini kısmaya yönelik politikalar, programa halk desteğini zayıflatır.
· Temel mal ve hizmetlerde KDV artışlarına gidilir. · Bireysel krediler (kredi kartı gibi) kısıtlanır. · Menkul kıymet tesisi sonlandırılınca, DİBS faizleri yükselir. Bütçedeki faiz yükü ayda 100 milyar TL artar. · Faiz yükü nedeniyle, transferler (emekli maaş artışları, sosyal güvenlik harcamaları gibi) kısılır. |
| Talep, işverenler üzerinden kısılsa da ılımlı büyüme ortamı firmaları ayakta tutar. Ticari kredi kısılınca, işveren, satış yapabilen firmasına öz kaynak koyar. | Enflasyondaki yükseliş, bir yandan firma karlılıklarını artırsa da resesyon ihtimalini güçlendirerek yatırımları caydırır. |
| Cari açık ve enflasyonun yapısal çözümü yatırım kredilerini artırmaktan geçer.
· Yatırımların banka kredilerinden ilave 5 trilyon TL pay alması sağlanır. · Reeskont kredileri sadece yatırım harcamaları karşılığında kullandırılır. |
Yatırımlar, sadece yıllık 100 milyar TL tutarındaki TCMB YTAK Programı ile fonlanır. Yatırıma harcanıp harcanmadığına bakılmaksızın, tüm ihracat kredileri desteklenir. 100 milyar TL, yatırımların GSYH oranında kayda değer bir artış sağlayamaz. |
