Yazar: Tan Haskol

Kurucu ortağımız Tan Haskol GZT medyanın hazırladığı Z raporu programında paranın basılması ve çoğaltılması sürecini ele alan 8 bölümlük bir seri hazırlayacak. Programın yayınlanan ilk bölümünde kredi ve mevduatların üretilme süreçleri ve bunlara ilişkin mekanikler ele alındı. Bankaların nasıl para bastığı da kişisel hesapların dahil olduğu basit bilançolar üzerinden gösterildi. DEŞİFRE Editör Enes Cebe :  İnsanların tamamının güvendiği ve bir o kadar da yanlış anladığı tek sistem para. Parasal sisteme güvenimiz öylesine büyüktür ki, paranın nereden geldiğini hiçbir zaman sorgulamayız. Onun var olması bize yeter. Ancak biz bugün bunu sorgulamak istiyoruz. Mesela para basmak deyince aklınıza ne geliyor? Birçok kişiniz…

Doğal dil işleme ve sentiment(duygu analizi) çalışmaları veri ve bilgisayar bilimleri başta olmak üzere araştırmacıların gündemindeki bir konu. Sektördeki rekabet dağılımı ise çok ilginç, bir tarafta Google, Microsoft dünyanın en büyük firmaları  sektörün bilimsel çalışmalarının ve temel itici motorlarının ağır ar-ge maliyetlerini üstlenirken, diğer tarafta bu temeller üzerine çarpıcı ürünler geliştiren binlerce küçük ve orta ölçekli firma bulunuyor. Dünyada sentiment analiz bazlı ürün geliştiren, geliştirici firmaların hemen hepsi genellikle vektör bazlı ilkel modelleri ya da Google’ın kullanıma açtığı BERT, ALBERT gibi kütüphanaleri kullanarak ürünlerini geliştirdi. SaaS ya da hizmet bazlı hangi ürün olursa olsun geliştirici genellikle ilk olarak bu tercihi…

Rezerv para nedir? Rezerv para, ülkelerin merkez bankalarının rezervlerinde tuttuğu paradır. Ülkeler, ihtiyaç duyacakları bir para birimini bulamama ihtimaline binaen, bu paradan rezerv tutarlar. Su kesilme ihtimaline karşılık suyun binaların depolarında biriktirilmesi gibi bir uygulamadan bahsediyoruz. Ülkeler yabancı bir para birimine temelde iki sebepten ihtiyaç duyarlar. 1) O para biriminden ithalatları ihracatlarından fazladır. 2) O para biriminden borçlu olabilirler. Su kesilmesi gibi, yabancı paranın ülkeye akışının da kesilmesi ihtimaline karşılık, varken merkez bankalarında ihtiyaç duydukları paralardan depolarlar. Rezerv para için aynı zamanda bireylerin ya da kurumların yatırım saikiyle tuttuğu para anlamı da çıkar ancak bunu mikro düzeye indirgersek konu içinden…

Türkiye’nin ekonomik performansı ve performansın önündeki engeller uzun süredir gündemdeki tartışma konularından birisi. Toplam milli gelirin büyümesi veya küçülmesi üzerinden yapılan tartışmalar ve sunulan argümanlar iki ayrı ölçüm metodunu karşı karşıya getiriyor. Bu metotlardan ilki olan nominal değerleme yöntemine göre bir ülkenin gayri safi milli hasılası ölçülen dönem içerisinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam piyasa değeri ile ölçülüyor. Ülkelerin nominal gayri safi milli hasılası birbiriyle mukayese edilirken elde edilen değer dolara dönüştürülerek tek bir para birimi üzerinden mukayese sağlanıyor. Bu ölçüm yöntemine göre Türkiye geçtiğimiz bir kaç on yılda ciddi bir ilerleme kaydetmemiş gibi duruyor. Dolar bazında nominal değerleme yöntemine…

Türkiye’de iş istihbarat alanında profesyonel olarak çalışan kişilerin, hizmetlerini tanıtırken karşılaştıkları temel problemlerden biri “istihbarat” kelimesindeki anlam kaymasıdır. İstihbarat sözcüğü sektörde çalışan bir profesyonel için bilgi elde etme, işleme ve sunma süreçlerinin tamamını ifade ederken halkın büyük çoğunluğu için espiyonaj/casusluk faaliyetlerini ifade ediyor ve bu algı yüzünden “iş istihbaratı” ticari alanda yapılan karanlık casusluk faaliyetleri olarak algılanabiliyor. Peki bu semantik problem sadece Türkiye’ye özgü bir şey mi? Aslında değil. Sorunun kaynağı soğuk savaş döneminde istihbarat faaliyetlerinin farklı ekoller tarafından farklı algılanması ve tanımlanması ile alakalı bir mesele. Hatta bu tartışma ve algı sorununun 50 yıldan uzun bir geçmişi var. İstihbarat…

Enformetri bilginin kantitatif ölçüm metotları kullanarak sınıflandırılmasını sağlayan bir etüt biçimidir. Enformetri üretilen bilginin adedi, kimin tarafından hangi alanlarda üretildiği, üretim hızı hatta bilginin kalitesi gibi bazı niteliksel unsurlarda olmak üzere bilgiyi en geniş şekilde ve çok boyutlu olarak ölçmeyi amaçlar. Yöntemdeki anahtar kelime ve temel yaklaşım ölçüm metodunun niceliksel olmasıdır. Yani enformetrik bir ölçüme göre bilginin kalitesi gibi nitel bir yargı ölçümlenmek isteniyorsa bile, ölçüm metodu sayısal olmalıdır ve niteliği ya da onun sınıflandırılmasına ilişkin sayısal, objektif, genel geçer bir yöntemle yaklaşmalıdır. Enformetri, diğer metrik yöntemler olan webometri, sibermetri, bilimetri, bibliyometri gibi yöntemlerin tamamını kapsar ancak bunlardan ibaret değildir.…

2000’li yıllara kadar Raks grubu teknoloji sektöründe birden fazla alanda faaliyet gösteren ve küresel ölçekte rekabet eden bir firmaydı. 1964 yılında kurulan firma 20 sene içerisinde Kodak, JVC, Maxwell, Aiwa gibi küresel teknoloji devlerine tedarik yapacak üretim kapasitesine ulaşmıştır. Bu firmalardan bazıları için özellikle audio ve video kaset ürünlerinde monopol tedarikçi, fason üretici pozisyonundadır. Raks firması aynı zamanda Türkiye’nin teknoloji sektöründeki pek çok ilkine imza atmıştır. Örneğin 1985 yılında Berlin’de düzenlenen en büyük [1]elektronik fuarı IFA’ya ilk katılan firma Raks’tır. Audio, video kaset, cep telefonu ve CD’yi Türkiye’de üretmeyi başaran ilk yerli firmadır. 9.Cumhurbaşkanı Demirel tarafından 1999 yılında firmanın yönetim kurulu…

Kronik yüksek enflasyonu hedefe getirmek, uzun vadeli, yıllar süren bir mücadele gerektirir. Uzun vadede üretim kapasitesi sabit değildir. Bu nedenle, kronik yüksek enflasyonla sadece talep kanalından mücadele etmek eksik bir yaklaşımdır. Hakim iktisat görüşü, enflasyonla mücadeleyi kısa vadede ele alır. Kısa vadede üretim kapasitesi sabit olduğundan, enflasyon talep daraltılarak düşürülür. Merkez bankası, politika faizini yükselterek talebi kısar ve enflasyonu hedefe getirir. Bu yaklaşım, kısa vadede geçerlidir. Örnek verilecek olursa, enflasyon, birkaç ay içinde yüzde 3’ten belirlenen yüzde 2 hedefine indirildikten sonra faizler eski seviyesine dönecektir. Bu süre içerisinde, yatırımlar ve üretim kapasitesi olumsuz etkilense de, enflasyon hedefine ulaşıldıktan sonra uzun…

Ar-Ge doğası gereği bilişsel bir efordur ve bilişsel süreçler üzerine dikkatli bir incelemeye ihtiyaç duyar. Kişilerin bilişsel eforlarından kaynaklı olarak gerçekleşebilecek yüksek ya da düşük performanslar finansal terminolojide “performans riski” olarak tanımlanmıştır. Ar-Ge süreçleri bu performans riskinin (ve fırsatlarının) maksimum olduğu faaliyetlerden birisidir. Bu alanda temel sermayenin insan ve insanın bilişsel süreçleri olduğu düşünüldüğünde, bilişsel süreçlerin doğru bir disiplinle yönetilmesi Ar-Ge sürecinden maksimum verim alınmasını sağlayacaktır. Araştırma ve geliştirmeye ilişkin süreçlerin belli bir disiplin ile yapılması olası zaman kayıplarının önlenmesini ve Ar-Ge’ye ayrılacak kaynakların etkin bir biçimde kullanılmasını da sağlamaktadır. Bu alandaki optimizasyon çalışmaları teknoloji ve rekabet istihbaratı disiplinlerinde tanımlanmış…

Sözel akıl yürütme ve (deductive) mantık metotları felsefenin bilinen ilk yazılı eserlerinden günümüze kadar entelektüellerin zihinsel olarak efor sarfettiği bir konudur. Matematikten farklı olarak dil ve ondan üretilen yargıların sübjektifliği yargı silsilelerinin güvenilir, objektif, kümülatif ve bilimsel niteliği ile ilgili problemler doğurmaktadır. Bu problemin minimize edilmesi sözel önermelerin belli mantık sabitleri ile ifade edildiği çıkarım yöntemleri ile gerçekleştirilmiştir. Bilimsel yöntemlerde uzun bir süredir ana akım diyebileceğimiz tüme varım ve tümdengelim metotları kullanılmaktadır. Bu metotlardan tümdengelim Karl Popper’ın yanlışlanabilirlik [1]ilkesinin bilim felsefesinde yaygınlaşmasının ardından büyük ölçüde terk edilmiştir. Tümdengelimin verdiği mutlak sonuçlar ya da mutlak eğilimler yanlışlanabilirlik ilkesiyle büyük ölçüde çelişir…